Açılır kapanır tavan sistemleri; teras, kış bahçesi, kafe-restoran, havuz üstü ve ticari alanlarda dört mevsim konfor sunan, ihtiyaca göre açılıp kapanabilen üst örtü çözümleridir. Doğru seçildiğinde güneş, yağmur, rüzgâr ve kardan koruma sağlar; mekân kullanım süresini uzatır, ısıtma/soğutma maliyetlerini dengeler ve işletmelerde masa verimini artırır. Bu içerikte sistem tiplerinden malzeme seçeneklerine, motor-otomasyon tercihinden su tahliyesi, yalıtım ve aydınlatmaya; keşif–montaj adımlarından bakım ve fiyatı etkileyen değişkenlere kadar ayrıntılı, karar verdiren bir çerçeve bulacaksınız.
Hangi Sistem Tipleri Var?
1) Bioklimatik Pergola (Döner lamelli) sistemler
Alüminyum lameller 0–135° arasında döner; istenirse tamamen toplanan modeller de vardır. Doğal havalandırma ve kontrollü gün ışığı sağlar. Lamellerin içindeki izolasyon ve gizli oluklar yağmurda sızdırmazlık performansını yükseltir.
2) Pergola Tente (Katlanır membran) sistemler
PVC veya teknik tekstil membran raylar üzerinde motorla ileri–geri hareket eder. Geniş açıklıkları ekonomik şekilde geçer, farklı eğimlerle hızlı yağmur tahliyesi sağlar. Pergola tente ürünlerinin mutlaka UV dayanımı ve alev geciktirici sınıfları kontrol edilmelidir.
3) Cam tavan (Sürme veya katlanır) sistemler
Temperli/lamine cam paneller sürülerek açılır. “Açık gökyüzü” etkisi yüksektir; ısı kaybını azaltmak için Low-E (düşük emisyonlu) cam tercih edilir. Kar yükü ve rüzgâr emniyeti için statik hesap şarttır.
4) Hibrit çözümler
Lamelli tavan + çevresel sürme cam, pergola + ZIP perde gibi kombinasyonlar rüzgâr ve güneş kontrolünü esnekleştirir.
Malzeme ve Yalıtım: Dayanıklılık Oyunu
- Taşıyıcı profil: Denizel iklimlerde 6063-T6 alüminyum profiller, kalın anodize (≥20 mikron) veya dış cephe elektrostatik boyalı yüzeyler uzun ömür sağlar. Çelik kullanılıyorsa galvaniz + statik boya tercih edin.
- Membran: Akrilik kaplamalı, PVDF yüzeyli, ≥700 g/m², -30/+70 °C aralığında boyutsal stabilite sunan teknik tekstiller sarkma ve kir tutmayı azaltır.
- Cam: Dışta temper, içte lamine; ısı kontrolü için Low-E ve gerekiyorsa selektif kaplama. Geniş açıklıklarda üçlü lamine kombinasyonları ve güvenlik bandı kullanın.
- Conta ve fitiller: EPDM veya silikon esaslı, UV ve ısıya dayanıklı fitiller sızdırmazlığın kritik parçasıdır.
- Isı yalıtımı: Lamel içi poliüretan dolgu veya termal kesitli profillerle ısı köprüsü azaltılır. Kışın yoğuşmayı azaltmak için doğal/çapraz havalandırma planlanmalıdır.
Sürüş, Motor ve Otomasyon
- Motor: Tüp motorlar (pergola) ve lineer/aktüatör motorlar (lamel) yaygındır. Sessizlik (≤50 dB), IP koruma sınıfı (IP54 ve üzeri) ve tork değeri kontrol edilmelidir.
- Sensörler: Rüzgâr, yağmur ve kar sensörleri acil kapama/koruma senaryolarını tetikler. Güneş sensörüyle otomatik gölgeleme yapılabilir.
- Akıllı entegrasyon: KNX, Modbus veya Wi-Fi kontrol modülleriyle telefon/tablet üzerinden senaryolar (ör. “Akşam servisi” = tavan yarı açık + LED %40 + ısıtıcı açık) kurgulanabilir.
- Aydınlatma: Entegre LED şerit/spotlar için CRI≥90 ve 2700–4000K seçenekleri müşteri konforunu artırır. Güç kaynaklarının gizli kanal içinde, bakım erişimi mümkün olacak şekilde planlanması önerilir.
Su Tahliyesi ve Sızdırmazlık
Açılır kapanır tavanın “iyi” performansı yağmurda anlaşılır.
- %8–12 eğim, membranlı sistemlerde kesintisiz tahliye sağlar.
- Lamel sistemlerde oluk + düşey iniş boruları kolon içinde saklanmalı, gizli dereler tıkanmaya karşı erişilebilir olmalı.
- Bitüm–membran birleşimlerinde farklı malzemelerin genleşme katsayılarına uygun detay çizilmelidir.
- Eşik detaylarında “damlalık” profili ve kapak contaları rüzgârla sürüklenen yağmuru keser.
Rüzgâr ve Kar Yükleri: Güvenlik Eşiği
Türkiye için TS EN 1991’e göre bölgesel rüzgâr ve kar yükleri hesaplanmalıdır.
- Lamel sistemlerde tek açıklık 4–4,5 m’yi aştığında ara taşıyıcı/sütun gerekebilir.
- Kar yoğun bölgelerde lamel “kapat ve kilitle” modunda ek takviye veya kar sensörüyle otomatik aç–kapat stratejisi kurgulanır.
- Cam tavanlarda statik cam kalınlığı, açıklık ve nokta bağlantılara göre mühendislik hesabıyla belirlenmelidir.
Kurulum Süreci: Keşiften Teslime
- Keşif ve ölçülendirme: Duvar, kolon, parapet ve mevcut çatıyla tüm temas noktaları lazer ölçüyle çıkarılır; alt-üst kotlar netleştirilir.
- Statik detay: Taşıyıcıların ankraj (kimyasal dübel/ankraj) detayları ve su yalıtımı kesitleri çizilir.
- Elektrik-altyapı: Motor hattı, aydınlatma hattı, tahliye boruları ve kablo tavaları belirlenir.
- İmalat ve montaj: Atölye ön montajı, sahada modüler kurulum, sonrasında membran çekimi veya lamel yerleştirme.
- Sızdırmazlık testleri: Hortum testi, boşluk kontrolü, sensör kalibrasyonu.
- Teslim ve eğitim: Kumanda/senaryo kullanımı, bakım takvimi anlatılır.
Bakım ve İşletme
- Mevsim başında oluk ve dere temizliği.
- Membranların nötr pH’lı temizleyicilerle yılda 2–4 kez silinmesi.
- Fitillerin silikon bazlı ürünlerle esneklik kazanması.
- Motor ve hareketli parçalarda üreticinin önerdiği periyotta kontrol.
- Kışın uzun süre kar biriken bölgelerde yüzey üzeri birikimin izlenmesi.
Fiyatı Neler Etkiliyor?
- Açıklık ve modül sayısı: Geniş açıklık arttıkça profil kesitleri ve motor gücü büyür.
- Malzeme kalitesi: Membran gramajı, alüminyum kalınlığı, boya/anodize kalitesi toplam ömrü belirler.
- Cam ve aksesuar: Low-E cam, ZIP perde, ısıtıcı, LED ve akıllı kontrol maliyeti yükseltir.
- Montaj koşulları: Vinç gereksinimi, yüksek kat, deniz kenarı gibi özel şartlar.
- Garanti ve servis: 5–10 yıl kaplama ve membran garantisi ile yerel servis ağı uzun vadeli maliyeti düşürür.
Karar Verirken Dikkat Etmeniz Gerekenler
- Kullanım senaryosu: Gündüz gölgeleme mi, gece aydınlatma atmosferi mi? Lamel sistemler gün ışığı kontrolünde avantajlıdır; pergola büyük açıklıkta ekonomiktir.
- İklim ve yön: İstanbul gibi rüzgâr alan bölgelerde rüzgâr sensörü şarttır; güney cephede UV dayanımı yüksek membran tercih edin.
- Gürültü: Yağmur sesi cam ve lamel yüzeylerde farklıdır; akustik ihtiyaç varsa ses emici paneller eklenebilir.
- Şeffaflık isteği: Maksimum gökyüzü görünürlüğü cam tavanla mümkündür; ısıl konfor için gölgeleme/film düşünün.
- Yasal izin: Ortak alanlara müdahale, site/işyeri yönetmelikleri ve belediye mevzuatı kontrol edilmelidir.
Sık Yapılan Hatalar ve Çözümler
- Yetersiz eğim → Membranlı sistemde göllenme yapar. En az %8 eğim verin.
- Ucuz fitil/conta → İlk kışta sızdırır. EPDM sınıfında ısrarcı olun.
- Elektrik yükü hesaplanmaması → Sigorta atar, motor zarar görür. Ayrı hat ve kaçak akım rolesi kurun.
- Bakımın atlanması → Oluk tıkanır, taşma olur. Mevsimsel temizlik planı yapın.
Teknik Özellikler (Kontrol Listesi)
- Taşıyıcı: 6063-T6 alüminyum, RAL dış cephe boyası
- Membran: PVDF kaplama, ≥700 g/m², alev geciktirici sertifika
- Lamel: Termal kesitli, poliüretan dolgulu (opsiyon)
- Motor: IP54+, rüzgâr/yağmur/kar sensör uyumlu
- Tahliye: Gizli oluk + kolon içi iniş
- Aydınlatma: CRI≥90 LED, dimmer uyumlu
- Otomasyon: RF kumanda + mobil uygulama/KNX entegrasyonu
- Garanti: Profil/kaplama 5–10 yıl, motor 2–5 yıl
Uygulama Senaryoları ve Katma Değer
- Kafe/Restoran: Yağışta iptal olan masa sayısını azaltır; servis sürekliliğiyle ciroyu artırır.
- Konut Terası: Yazın gölge, kışın korunak sağlar; cepheyi delmeden ankrajlı modüllerle hızlı montaj.
- Havuz Üstü: Buhar ve klor etkisine karşı korozyona dayanıklı kaplama ve havalandırma senaryosu şart.
- Otel/Etkinlik Alanı: Modüler genişleme ve ışık senaryolarıyla etkinlik satışında esneklik.
Nihai Değerlendirme: Kime, Hangi Sistem?
- Gün ışığı ve havalandırma kontrolü öncelikse bioklimatik pergola sistemlerini tercih edebilirsiniz.
- Geniş açıklıkta bütçe/performans dengesi isteniyorsa pergola membran;
- Maksimum şeffaflık ve mimari etki hedefleniyorsa açılır cam tavan tercih edilebilir.
Her durumda, doğru mühendislik detayı, sensörlü otomasyon ve düzenli bakım; konfor, güvenlik ve uzun ömrün anahtarıdır.
